Elektronik defter uygulaması, Türkiye’de işletmelerin finansal kayıtlarını dijital ortamda tutmalarını sağlayarak, vergi denetim süreçlerini kolaylaştırmak ve şeffaflığı artırmak amacıyla hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda, 13 Aralık 2011 tarihinde yayımlanan Elektronik Defter Genel Tebliği (Sıra No: 1), uygulamanın temel esaslarını belirlemiştir. Zaman içinde, teknolojik gelişmeler ve uygulamada karşılaşılan ihtiyaçlar doğrultusunda bu tebliğde çeşitli değişiklikler yapılmıştır. Son olarak, 8 Kasım 2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik Defter Genel Tebliği (Sıra No: 1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sıra No: 5), uygulamaya ilişkin önemli düzenlemeler getirmiştir.
Tebliğin Amacı ve Kapsamı
Sıra No: 5 ile yapılan değişikliklerin temel amacı, elektronik defter uygulamasının etkinliğini artırmak, mükelleflerin yükümlülüklerini netleştirmek ve uygulamada karşılaşılan sorunlara çözüm getirmektir. Bu doğrultuda, tebliğde tanımların güncellenmesi, uygulamaya katılım süreçlerinin düzenlenmesi ve defterlerin oluşturulması ile ilgili sürelerin yeniden belirlenmesi gibi konular ele alınmıştır.
Tanımlar ve Kısaltmalar
Tebliğin 2. bölümünde yer alan tanımlar güncellenerek, uygulamada birlik sağlanması hedeflenmiştir. Örneğin, “Açılış Onayı” terimi, hesap döneminin ilk ayına ilişkin olarak alınan elektronik defter beratı olarak tanımlanmıştır. Benzer şekilde, “Kapanış Onayı” ise hesap döneminin son ayına ilişkin olarak alınan elektronik defter beratı olarak ifade edilmiştir. Bu tanımlar, mükelleflerin yükümlülüklerini daha iyi anlamalarına yardımcı olacaktır.
Uygulamaya Katılım ve Yükümlülükler
Tebliğin 3.2. bölümünde yapılan değişikliklerle, elektronik defter uygulamasına katılım ve yükümlülüklerle ilgili önemli düzenlemeler getirilmiştir:
•İşi Bırakıp Yeniden Başlayan Mükellefler: Elektronik defter uygulamasına dahil olduktan sonra işi bırakan ve daha sonra yeniden mükellefiyet tesis ettiren gerçek kişi mükellefler, bilanço esasına göre defter tutma yükümlülükleri varsa, işe başladıkları tarih itibarıyla elektronik defter uygulamasına geçmek zorundadır.
•Ticaret Şirketine Dönüşen Mükellefler: Elektronik defter uygulamasına dahil olan veya dahil olması gereken bir gerçek kişi mükellefin ticaret şirketine dönüşmesi halinde, yeni kurulan ticaret şirketi de uygulamaya dahil olmak zorundadır. Bu süreç, işlemin ticaret siciline tescil tarihini takip eden ayın başından itibaren en geç 3 ay içinde tamamlanmalıdır.
•İflas Durumu: Haklarında iflas kararı verilen mükelleflerin elektronik defter hesapları, iflas idaresinin talebine istinaden kapatılabilir. İflas kararının kaldırılması halinde, mükellefler yeniden elektronik defter uygulamasına geçmek zorundadır ve bu geçiş, işlemin ticaret siciline tescil tarihini takip eden ayın başından itibaren en geç 3 ay içinde gerçekleştirilmelidir.
•Re’sen Hesap Açılması: Elektronik defter uygulamasına dahil olması gerektiği halde dahil olmayan mükelleflerin hesapları, zorunluluğun başladığı tarih itibarıyla Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından re’sen açılacak ve durum mükellefe bildirilecektir. Bu bildirimin yapılmamış olması, mükellefin yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
Defter ve Berat Dosyalarının Oluşturulması ve Yüklenmesi
Tebliğin 4.3.4 numaralı fıkrasında yapılan değişikliklerle, elektronik defter ve berat dosyalarının oluşturulması ve Gelir İdaresi Başkanlığı sistemlerine yüklenmesine ilişkin süreler yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, mükelleflerin yükümlülüklerini zamanında ve doğru bir şekilde yerine getirmelerini sağlamak amacıyla yapılmıştır.
Sonuç
Elektronik Defter Genel Tebliği (Sıra No: 1)’nde yapılan bu son değişiklikler, elektronik defter uygulamasının etkinliğini artırmayı ve mükelleflerin yükümlülüklerini netleştirmeyi hedeflemektedir. Mükelleflerin, bu düzenlemelere uygun hareket etmeleri, vergi denetim süreçlerinin daha sağlıklı işlemesine katkı sağlayacaktır. Ayrıca, bu değişiklikler, dijital dönüşüm sürecinde Türkiye’nin vergi sisteminin modernizasyonuna önemli bir katkı sunmaktadır.
